Over spuigaten en brandstapels

Danseuses exotiques van Ellen Vroegh. Te vinden op haar website: http://www.artinsight.nl/pageID_5055528.html

Het hypeje is alweer overgewaaid. Des te beter om er nu wat over te zeggen. Kunstenares Ellen Vroegh had een tentoonstelling in het gemeentehuis van Huizen.
In de openbare ruimte van het gemeentehuis hing haar pièce de résistance (zie plaatje hierboven). Het zou inhoudelijk een boodschap hebben: iets in de trant van de verbroedering, of liever de verzustering onder de mensen. Vandaar de blanke en de bruine dame en de vrolijke toon van het schilderij.
Maar er kwamen klachten van burgers die het gemeentehuis bezochten voor noodzakelijkheden als het verlengen van een paspoort etc. De klachten betroffen - U raadt het al - de blootheid van de dames op het plaatje.
Dat het figureren van ideeën al eeuwen met naaktheid gebeurt in de beeldende kunst, speelde blijkbaar geen rol in het gedachteleven van de klagers. Dat een helder idee immer naakt is, ook niet. Voor de klagers gold slechts: je komt al of niet met je kinderen op het gemeentehuis - een openbare, neutrale ruimte - en je wil daar niet geconfronteerd worden met onwelvoeglijkheden; geen af- en verleiding tijdens de hoge concentratie die het invullen van formulieren vereist.
Het gemeentehuis zwichtte voor de klachten en verhing het kunstwerk naar een ruimte waar het publiek niet komt.

Tot grote ontsteltenis van de kunstenares. Zij werd geconfronteerd met het - wederom blote - idee dat een aantal bezoekers van het gemeentehuis haar werk niet pruimde en dat de gemeente hieraan toegegeven had. Het is ook naar: je doet als kunstenaar je best en bent zo geëngageerd dat je een idealistisch - ja bijna utopisch - idee verbeeldt. En wat gebeurt er? Een aantal bekrompen zielen maakt bezwaar, niet op wat je te communiceren hebt, maar op de wijze van communicatie. Je had daar geen moment bij stil gestaan. De dames op het schilderij zijn niet in seksuele of andere oneerbare activiteiten verwikkeld. Ze staan er voor naakte vrouwen vrij kuis bij. En dan krijgen we dít!

Het gemeentehuis van zijn kant, zat duidelijk wat in de maag met de publiciteit die het geval veroorzaakte. Het argument van de gemeente kwam in hoofdzaak hier op neer: het gemeentehuis is er voor de gehele gemeente, zowel voor de ruimdenkenden als de nietruimdenkenden. Zij allen moeten daar noodzakelijkerwijs komen voor allerhande saaie formaliteiten. Wanneer je dan een tentoonstelling hebt die op decoratieve wijze de sfeer wat tracht te verzachten, moet die tentoonstelling niet te veel aanstoot geven. Doet zij dat wél, al is het bij een minderheid van de bezoekers, dan moet je daar wat aan doen, want dan schiet ze haar doel voorbij. Een ruim verdedigbaar standpunt, of je het ermee eens bent of niet. Het is in ieder geval een interpretatie van de idee dat de democratische staat er voor iedereen is, meerderheid of minderheid.

Het is een verzuim dat de gemeente niet eerst met de kunstenaar beter overlegd heeft alvorens tot deze actie over te gaan. Maar overigens: kous af, zou ik zeggen. Een storm in een glas water.

Maar dan: de minderheid die bezwaar maakte was islamitisch!

In de Volkskrant van 23 mei j.l. spreekt de kunstenaar er zelf over. Ik citeer:

“Ze benadrukt dat ze geen moslimhater is. ‘Maar het kan niet zo zijn dat van moslimkant wordt verteld wat wij moeten doen.’”

Mijns inziens slaat dit de plank volslagen mis. Ik bespeur nergens in de berichtgeving dat van moslimkant wordt verteld wat wij moeten doen. En het is de gemeente geweest die “toegegeven” heeft aan die “moslimkant”. De gemeente heeft het schilderij laten verhangen, niet de moslimgemeenschap van Huizen.

In een ander door de Volkskrant genoteerd citaat zegt Vroegh:

“’Verdorie, daar gaan we weer. Omdat een minderheid van de bevolking aanstoot neemt aan mijn werk, moeten mijn schilderijen weg.”’

Inderdaad, dat kan je dus overkomen als kunstenaar. De gemeente kwam hier tussen twee vuren en heeft gekozen voor de totale gemeenschap. Maar voor de kunstenaar wiens werk nu niet gezien wordt is dit zeer teleurstellend en een klein gevecht waard. En Vroegh nam revanche. Zij stapte naar de sensatiekrant voor onuitgeslapen Nederland. Hier kunt u het artikel lezen. In de Telegraaf heeft zij het hart meer op de tong dan in de Volkskrant. Zij zegt in de Telegraaf:

“"Ik voel me zwaar gediscrimineerd! Dit loopt de spuigaten uit. Moeten Nederlanders nu in hun eigen land integreren? Na de affaire-Nekschot krijg je nu dit. Straks belandt kunst nog op de brandstapel."

Het is duidelijk: Vroegh is geëmotioneerd. Geen wonder, als het om míjn werk ging, zou ik dat ook zijn. Maar niettemin: Is hier sprake van discriminatie? Mijns inziens is hier in geen velden of wegen discriminatie te bekennen.

Er zou ook iets de spuigaten uitlopen. Heeft de kunstenaar eerder conflicten gehad met de gemeente Huizen of met andere gemeentes? Is dit de zoveelste keer dat zij bespuwd, gediscrimineerd of beschimpt werd door moslims? Dat vertelt het verhaal niet.

Ook zie ik geen noodzaak voor de vraag of Nederlanders nu in hun eigen land moeten integreren. Er wordt - volgens de berichtgeving - door niemand van Vroegh geëist dat zij integreert, waar dan ook in. Ik ben persoonlijk ook nog geen moslim tegen gekomen die zoiets van mij eiste. Het wordt ook niet duidelijk in het artikel wat hierin nu de trend is naar het oordeel van Vroegh. Of toch?

Jazeker: eerst de affaire-Nekschot en nu dit. Wanneer ik de zaken weer op een rijtje zet: Eerst de aanvallen op het World Trade Centre in New York, daarna de moord op Van Gogh, daarna de affaire-Nekschot en dan nu de zaak Vroegh, dan zie ik een neergaande trend in ernst. En als we naar de mate van schokkendheid kijken: de eerste twee zaken hebben levens gekost, dat was buitengewoon schokkend, naar en kwaadaardig. De derde zaak was schokkend vanwege de belachelijke maar ook verontrustende politieinval en de lange ondervragingen. In de zaak van Vroegh was er geen sprake van dood en verderf en er kwam ook geen politie aan te pas. De schilderijen werden elders gehangen, naar ik begrijp.

Na deze fraaie anticlimax poneert de kunstenaar als uitmijter dat kunst straks nog op de brandstapel belandt. Deze opmerking komt nu wel erg uit de lucht vallen. De kunstenaar rommelt allerlei dingen door elkaar en belandt dan bij deze conclusie. Het verbranden van kunst is natuurlijk een angstbeeld voor iedere kunstenaar en iedere kunstliefhebber. Maar is de gevolgtrekking van Vroegh daarmee juist? Het is juist haar zwaar emotionele publieke uitbarsting die zaken als kunstverbrandingen dichterbij brengt.
Het is juist de aandacht voor dit soort ongefundeerd geschreeuw - dat naar vorm en inhoud geen tegenspraak duldt - dat kunstverbrandingen dichterbij brengt. Als U mij toestaat om ook wat te overdrijven.

Wellicht ware het beter geweest wanneer de gemeente Huizen zich van te voren een paar zaken bedacht had alvorens de tentoonstelling in te richten. Ook ware het beter geweest - maar dat is mijn persoonlijke mening - wanneer zij vervolgens pal was gaan staan voor de tentoonstelling. Maar blijkbaar wist de gemeente zelf niet waarom zij dit wilde tentoonstellen. Het is echter wel begrijpelijk dat de gemeente gekozen heeft voor het besluit om de schilderijen naar elders te verhuizen. Zij deed dit omdat zij er voor de hele gemeenschap is.

Wellicht ware het beter geweest als Ellen Vroegh de consequenties van haar werk beter doorgesproken had met de gemeente en van de gemeente een nadere verzekering had gekregen omtrent mogelijke reacties. Er zijn immers twee heel verschillende belangen in het geding: Ellen Vroegh wil graag aandacht voor haar werk en de gemeente wil een prettige moderne decoratie om het publiek tijdens het wachten fijn bezig te houden. Het eerste belang is nu gediend, het tweede niet.

En wat de moslims betreft. De emancipatie van moslims in Nederland is gaande, ondanks alle berichten die het tegengestelde doen vermoeden. En dat gaat van au. Sterker, al die berichten wijzen daar op. Ook moslims kijken waar de grenzen liggen, zo goed als iedere groepering, liberaal of niet liberaal gericht. Wanneer zij dat niet deden, zouden zij nooit serieus genomen kunnen worden door de rest van de samenleving.
Zeer kwaadaardige moslims zullen de berichtgeving met genoegen gevolgd hebben. Niet door de actie van de gemeente Huizen, maar door de publieke reactie van de kunstenares. Dergelijk geschreeuw kan nooit tot iets goeds leiden.


VLR