Hopelijk nu voor het laatst: paspoorten en loyaliteiten

In de dagen dat Vilders moeilijk deed over de paspoorten en de loyaliteit van Het Turkse Meisje van de PvdA en Ahmed de Geweldige heb ik mij meermaals afgevraagd of ik meerdere paspoorten zou willen hebben. Volgens Vilders hangt dat nauw samen met je loyaliteit. Dus eerst maar eens gekeken waaraan ik mij loyaal acht. Aan mijn familieleden? Oké, wanneer ze het niet te bont maken. Zitten daar mensen met dubbele paspoorten tussen? Niet dat ik weet. Het moet gezegd, een zus van mij woont met haar familie in Friesland. Dat is natuurlijk uiterst verdacht. Er woont ook een broer van mij in Frankrijk, maar in Frankrijk wonen doet iedereen al.

Waar ligt dan verder mijn loyaliteit? Bij mijn werk? Hooguit totdat ik ontslag neem, lijkt me.
Maar ik draai natuurlijk om de zaken heen, want Vilders bedoelde met zijn loyaliteit: loyaliteit aan volk en vaderland. Ben ik loyaal aan de Nederlanders? De Nederlanders zijn mij bekend en vertrouwd, ik ben er zelf één. De Nederlandse taal is de taal waarmee ik opgegroeid ben en Nederlandse manieren van doen staan mij in de hersens gegrift. Wat mijn afkomst betreft, kan ik ook stellen dat die redelijk pan-Nederlands is, zoals onder meer blijkt uit dit artikel. Maar alles bij elkaar moet toch geconstateerd worden dat zulks - naast vertrouwdheid - niet meer dan sentimentele loyaliteiten oplevert. Want voor het overige heb ik geen grotere waardering voor Nederland en de Nederlanders dan voor welke landen of volken dan ook. Mijn vertrouwen in Nederlanders is ook niet groter dan in niet-Nederlanders. Het enige verschil is dat ik beter weet hóé ik Nederlanders kan vertrouwen. Dus waar heb ik het nu helemaal over? En waar heeft Vilders het over?

Nu maakt dezelfde reden waarom ik een Nederlands paspoort niet iets heel bijzonders vind (het is meer een formeel bewijsstuk van afkomst en identiteit, dat bovendien gemak verschaft bij het reizen) ook dat ik het weinig interessant vind om nóg een paspoort van een ander land te hebben. Het maakt het reizen in de wereld misschien nóg makkelijker, met name naar het land waarvan je dat andere paspoort hebt. Maar volgens Vilders valt er ook een loyaliteit aan dat andere land uit af te lezen. Dat betwijfel ik. Als dat al zo is, wat heeft die loyaliteit dan precies met dat paspoort te maken?

Het hebben van twee nationaliteiten en twee paspoorten brengt het juridisch monstrum met zich mee dat je gebonden bent aan twee nationale wetgevingen. Inderdaad, daar zou een probleem kunnen ontstaan. Zo zou HTMvdPvdA wellicht een probleem kunnen krijgen in Turkije in verband met haar denkbeelden en die van de Nederlandse regering. Maar zou ze daarvoor haar paspoort in moeten leveren? Blijkbaar wil zij haar Turkse nationaliteit en paspoort behouden om een formele band te behouden met het land waar zij en haar familie vandaan komen. Daarbij gaat het dus niet in de eerste plaats om loyaliteiten, maar om het formaliseren van afkomst en identiteit; uitdrukkelijk niet om het formaliseren van (ideële) vaderlandsliefde.

Zeker, dat haalt het monstrum van onderhorigheid aan twee wetgevingen niet weg. Maar wie hier leeft, dient zich aan de Nederlandse wet te houden en wie hier toetreedt tot de wetgevende of uitvoerende macht, heeft ook officieel beloofd zulks te doen. Dat houdt dus in dat mensen als HTMvdPvdA en Ahmed de Geweldige daaraan te houden zijn. Meer nog zelfs dan Uw of mijn willekeurige buitenlandse buren.

Maar los van paspoorten en wetgevingen heb ik mij meermaals afgevraagd of ik mij ook verbonden voel met andere landen en streken. Zo kom ik sinds 1982 met enige onregelmatigheid in Zambia. Ik mag het wel en wee van dat land en de bewoners graag volgen. Ik voel mij er bij aankomst thuis, ondanks dat een groot deel van de mij bekende leeftijdgenoten inmiddels overleden zijn. En ondanks dat ik er toch een gewone toerist ben.

Maar zou ik daarom ook de Zambiaanse nationaliteit willen hebben? Misschien is dat handig wanneer je wat wil ondernemen in het land. Maar zou ik daarmee mijn Nederlandse nationaliteit willen opgeven? Dat lijkt mij niet. Ik denk dan niet slechts aan de praktische zaken, maar ook puur aan het formaliseren van mijn afkomst en identiteit. En die zijn nu eenmaal - of ik wil of niet - Nederlands.

Toch is het een redelijk belachelijk idee je alleen maar Nederlander te kunnen en willen voelen. Een ieder is toch in de eerste plaats mens. Het toeval maakt dat je in een bepaald land geboren bent. Dat is een lot dat we allemaal beschoren zijn, of je nu als Eskimo, als Bosjesman, als Noord Ier, als Palestijn, als Amerikaan of als Nederlander geboren bent.

Als Nederlander ben ik uiteraard gewend aan een regelgeving waarin dingen óf niet mogen óf persé wel moeten. Ik ben er daarom vóór dat een dubbele nationaliteit verplicht wordt (om er daarná natuurlijk weer tegen te zijn). Bij wijze van gebaar kun je momenteel via de site http://www.paspoortanderland.nl/paspoort.php er gratis en voor niets een paspoort bij krijgen. Vooral wanneer u wel eens uit kinderlijkheid met het ene been in Nederland hebt gestaan en met het andere in Duitsland of België en u daaraan het gevoel heeft overgehouden grensoverschrijdend te zijn. U behoeft dan niet alleen trots te zijn op uw Nederlandse paspoort - voor zover u daar al aandrang toe heeft - maar u heeft dan ook een paspoort van Anderland.

Overigens, Orhan Pamuk schreef voor The NewYorker over het hebben van een paspoort in een column, veelzeggend getiteld ‘My first passport; What does it mean to belong to a country?‘ Hieruit blijkt hoezeer het hebben van een paspoort te maken kan hebben met sentimenten en al of niet gevoelde stigmata.

Ik kwam op dit artikel omdat ik een trouwe lezer ben van de weblog van Erkan Saka, assistent aan de Bilgi Universiteit in Istanboel. Zeker in deze tijden is het interessant zijn weblog te volgen. Nietaflatend geeft hij iedere dag een aantal links naar artikelen in de internationale en Turkse media over Turkije en de Europese Unie, al of niet in die combinatie. De links gaan naar internationale kranten en digitale media uit Europa, Amerika en Turkije. Daarnaast wordt zijn weblog doorspekt met zijn persoonlijk leven, zijn gefoeter op een conservatieve oom, het feit dat hij weer es een blauwtje heeft gelopen en (helaas) zijn - laten we zeggen - grote affiniteit met voetbal, in het bijzonder de club Besiktas. Hij is doorgaans spaarzaam met zijn eigen commentaren. Maar waar hij die geeft, is hij vaak prettig helder. Turkije blijkt momenteel weer een land van verschillende loyaliteiten. Zo zie je: maar één of géén paspoort, maar wél gedwongen tot kiezen. Erkan heeft zo zijn bedenkingen over de keuze die er nu gemaakt zou moeten worden tussen het seculiere (maar nationalistische) establishment en de islamitische (maar democratische) regering. Hij geeft dat in het kort weer in dit artikel. Mocht u voetbalhater zijn, dan kunt u bezwaarloos de eerste alinea overslaan. Typisch overigens dat Erkan de hersens bij elkaar tracht te houden waar het de politiek betreft, maar volstrekt hysterisch wordt zo gauw het om zijn voetbalclub gaat. Maar ook daar liggen in Turkije weer allerlei (maatschappelijke en politieke) loyaliteiten aan ten grondslag.

BP