dinsdag, februari 01, 2011

 

Tien brandende vragen over kunst.

1. Wat is kunst?
Kunst is een samenstel van zaken, materieel of immaterieel, dat nadrukkelijk door de zintuigen kan worden waargenomen en is voortgesproten uit en een beroep doet op de verbeeldingskracht van de mens.
Uiteraard is dit een ruime definitie. Wellicht vindt U haar te ruim. Maar waarom dan?

2. Moet kunst mooi zijn?
Ieder ding en iedere discipline schept zijn eigen esthetische voorwaarden. Die voorwaarden kunnen voortvloeien uit de inhoud van het kunstwerk, uit de toepassing van het kunstwerk, uit de wijze van uitdrukken enzovoort. Het gaat daarbij niet om de vraag wat mooi is en wat niet maar veeleer om de vraag wélke schoonheid er te vinden is in een kunstwerk. En dat is een zoektocht die vaak tegenstrijdige ontdekkingen oplevert. Daarbij wordt de ogenschijnlijke tegenstelling mooiheid / lelijkheid ook nogal eens opgeheven. Die zoektocht zelf maakt bovendien onderdeel uit van het ondergaan of genieten van het kunstwerk zodat de zoektocht zelf al onderdeel is van de esthetische waarde van een kunstwerk.

3. Valt er over smaak te twisten?
Uit de beantwoording van vraag 2 vloeit voort dat er over smaak te twisten valt. Smaak zelf is een beperking. Zich bekennen tot een smaak – het ene wel mooi vinden en het andere niet – is per definitie een beperking aanbrengen in wat je wil ervaren en wat niet. Daar is niets mis mee, immers, de wereld is vol zaken die een beroep doen op het voorstellingsvermogen. Het is mooi je daarvoor open te stellen (je er niet voor openstellen leidt tot mentale afstomping) maar er is zo’n enorme overvloed dat het van belang is een beperking in te voeren. Die beperking is de persoonlijke smaak. Het feit dat iemand die persoonlijke smaak heeft, is dan ook geen punt van twist. Maar dat wil niet zeggen dat de grenzen van die beperking (die persoonlijke smaak) niet mogen worden opgezocht. Ook dat hoeft niet persé te gebeuren door middel van een twist. Immers, het zoeken van de grenzen van de smaak en daarmee het zich openstellen voor het voorstellingsvermogen van anderen kan tot een verbreding van de eigen smaak en meer begrip van andermans smaak leiden. En zeg nu zelf, dat is toch mooi?

4. Is kunst belangrijk?
Ja. Ook wanneer U geen uitgesproken kunstliefhebber bent, wordt een groot deel van Uw leven bepaald door kunst. Zo loopt U door straten met gebouwen die bedacht zijn door architecten. Architectuur is een toegepaste kunst die voor een niet onbelangrijk deel Uw welzijn bepaalt. Op billboards, openbaar vervoer haltes en gebouwen schreeuwen reclames U toe. Die reclameaffiches zijn ontworpen. Zij zijn toegepaste kunst. Het feit dat U er een hekel aan heeft of er juist een fan van bent, betekent dat het dus wat met U doet. Als U een mes en een vork gaat kopen om te beschaafd te kunnen eten, zult U merken dat er verschillende bestek modellen zijn. Het ontwerpen van een bestek is toegepaste kunst.
Maar de autonome kunst dan? Is die dan belangrijk? Ja. Er is al sinds millennium en dag een wisselwerking tussen autonome en toegepaste kunst en er is soms moeilijk een scheidslijn te trekken tussen beide. Uiteraard gaat de autonome kunst veel verder in haar vormgeving dan de toegepaste kunst. De autonome kunst is echter al sinds de grottekeningen een teken en een bevestiging van menszijn. Wij kunnen als soort die zelfbevestiging niet missen.

5. Kan niet alleen de topkunst maar bevorderd worden?
Nee.
Ten eerste: Wat is topkunst? Kunst die nu goed verkoopt? Kunst die heel duur is? Kunst die de natie in een prettig daglicht zet? Kunst die door een meerderheid mooi gevonden wordt? Kunst die door een aantal deskundigen mooi gevonden wordt?
Ten tweede: Wie alleen de top van een berg wil zien, zal toch ook genoegen moeten nemen met de rest van de berg, anders zou die top er niet kunnen zijn.

6. Is kunst elitair?
De kunst zelf kan niet elitair zijn. Dat er kunstwerken zijn die qua prijs slechts betaald kunnen worden door mensen die zeer veel geld hebben, zegt niets over die kunstwerken zelf. De koper is wellicht elitair, het door hem gekochte kunstwerk is dat niet. De paus die Michelangelo opdracht gaf het plafond te beschilderen van de Sixtijnse kapel in het Vaticaan behoorde duidelijk tot de invloedrijke elite en was dus elitair; de plafondschildering zelf is niet elitair.
Verder wordt een kleine groep mensen ervan verdacht te bepalen welke kunstwerken goed zijn en welke niet. Een elite zou dus voorschrijven wat mooi of lelijk is.
Ten eerste: Een elite kan per definitie nooit groot zijn, dus noem mij nu eens met naam en toenaam die elite. Ik wed dat U met wisselende namen zult komen of met helemaal geen namen.
Ten tweede: U hoeft zich van een dergelijk smaakvoorschrift toch niets aan te trekken? Dus wat is nu eigenlijk het probleem?
Ten derde: Waardering voor autonome kunst is per definitie altijd een zaak van een kleine groep geweest. Zo’n groep is als U of ik: ze kent haar oprechte liefhebbers, haar meelopers, haar profiteurs en daar valt weinig aan te doen. Met andere woorden: schaamt U zich nergens voor en wees zo elitair als het U past!
En wederom: het kunstwerk kan daar zelf allemaal niets aan doen behalve er zijn.
En overigens: is het niet een elite die ervoor zorgt dat er Olympische Spelen komen en Wereldkampioenschappen voetbal?

7. Moet kunst zichzelf kunnen bedruipen?
Dit is een vraag die niets met de esthetische waarde van kunst te maken heeft. Bovendien moet er niets. Als onze grotbewonende voorvaderen zich deze vraag gesteld hadden, hadden zij nooit de meesterlijke schilderingen achtergelaten die we nu nog kunnen zien.

8. Is er dan wat tegen kunst op de vrije markt?
Nee, maar het zegt wederom niets over de esthetische waarde van de kunst die daar verhandeld wordt. En mocht U iets tegen elites hebben: de vrije markt zorgt er ook voor dat dure kunst bij dure mensen terecht komt. Want zonder Uw jaloezie kan de vrije markt niet bestaan.

9. Is er dan wat op tegen dat kunst gesubsidieerd wordt?
Wat is een subsidie? Dat is een som geld die mogelijk maakt dat iets kan gebeuren of gemaakt kan worden. Het is dus onjuist dat er niets gebeurt voor of door een subsidie, of de subsidiegever moet zitten slapen. Overigens zijn er door de eeuwen heen zeer grote sommen geld aan subsidie gegeven aan kunstenaars en dat heeft kunstwerken opgeleverd die we nog steeds bewonderen en niet zouden willen missen. Immers zonder geldelijke ondersteuning om materialen te kopen, de kunstenaar in leven te houden en de kunstenaar ervaring op te laten doen zouden kunstwerken niet gemaakt kunnen worden. Door de jaren heen hebben die subsidies alleen honoraria, jaargelden, inkomens, materiaalvergoedingen, enz. geheten. Als de paus indertijd Michelangelo niet enorm gesubsidieerd had, hadden we nu geen plafondschildering in de Sixtijnse kapel gehad. En andersom, als Vincent van Gogh wat subsidie van staatswege had gekregen, had hij wellicht niet voortdurend bij zijn broer hoeven bedelen, had hij misschien een wat aangenamer leven gehad en hadden we daardoor nog meer Van Goghs gehad.
Wellicht zult U nu roepen: “alles best, maar niet van mijn belastingcenten!”. Maar als U dit aandachtig gelezen heeft en al tot hier gekomen bent, zult U dit waarschijnlijk niet meer roepen.

10. Is het erg als een bewindspersoon van kunst en cultuur geen verstand van kunst heeft?
Het wordt vreemd gevonden (hoewel helaas niet abnormaal) wanneer een minister van onderwijs geen verstand van onderwijs heeft, een minister van defensie geen verstand van defensie, een minister van buitenlandse zaken geen verstand heeft van internationale diplomatie, een minister van justitie geen jurist is. Wellicht is het ook teveel gevraagd als een bewindspersoon verstand van kunst heeft, want een bewindspersoon moet veel kunnen al zwaait hij/zij de scepter over de kunsten. Maar het schept vertrouwen wanneer een bewindspersoon te kennen geeft zijn/haar opdracht met liefde en interesse op te pakken en liefst een reputatie heeft waaruit dat ook blijkt voor de hand te liggen. Immers, als U voor een baantje solliciteert waarvoor U geen liefde op kan brengen, maakt U ook minder kans aangenomen te worden; tenzij U genoegen neemt met een baantje dat veel minder van U vraagt dan een staatssecretariaat.

BP

Labels: , ,

  • CONTACT
  • Facebook