Gaan Haagse beelden verdwijnen?

'Veelhoofd'. Beeld van Atelier Van Lieshout aan het Spui, nabij de Grote Marktstraat, Den Haag. Onderdeel van het zg. Sokkelplan.

Den Haag is een fraaie stad met veel verschillende aspecten. Ze ligt aan zee, ze is een badplaats, ze heeft een aantal prachtige natuurgebieden binnen handbereik, ze heeft een historisch hart met daaromheen een moderne mantel, ze is zetel van regering, parlement, staatshoofd en internationaal recht en ze is ambitieus.

Zo wil ze graag Culturele Hoofdstad worden. Een aantal voorwaarden lijken daarvoor aanwezig. De stad heeft faciliteiten, podia en scheppende en uitvoerende kunstenaars van internationale reputatie.

Dat komt onder meer tot uiting in de permanente beeldengalerij in de Grote Marktstraat en het omringend gebied. De Grote Marktstraat is een grootstedelijke koopgoot en daarnaast een doorgaande weg voor fietsers en voetgangers. De mensen die er komen, willen er meestal ook weer snel weg, óf een warenhuis in óf snel naar een andere straat. De straat noopt niet tot stilstaan, ook niet voor een etalage. In die straat staat een beeldengalerij als een volslagen ontkenning van het banale consumentengeweld. De beelden zijn van de hand van hedendaagse kunstenaars, vrij toegankelijk, aan te raken en zichtbaar voor iedereen.

Volgens een persbericht van Stroom HCBK (Haags Centrum voor Beeldende Kunst) dreigt die beeldengalerij te sneuvelen in gemeentelijke plannen voor een herinrichting van de Grote Marktstraat. Stroom zegt daarover onder meer:

“Op donderdag 11 februari 2010 wordt in de Haagse gemeenteraad de herinrichting van de Grote Marktstraat besproken. In het Voorlopig Ontwerp is de Beeldengalerij (ook bekend als het 'Sokkelplan') van kunstenaar P. Struycken niet meer opgenomen. De stad die met veel bombarie verkondigt Culturele Hoofdstad te willen worden, staat op het punt dit belangrijke kunstproject in de openbare ruimte te verkwanselen. Een verbazingwekkend besluit, aldus Stroom Den Haag, dat dit project met werken van internationaal befaamde beeldhouwers als Karel Appel, Jan Snoeck, Tom Claasen, Carel Visser en Auke de Vries juist in opdracht van de Gemeente Den Haag realiseert. "Het is wrang om te moeten constateren dat juist op het moment dat de Beeldengalerij net als Stroom 20 jaar bestaat en haar 'voltooiing' nadert, de gemeente het goeddunkt om dit ongedaan te maken," aldus Arno van Roosmalen, directeur Stroom Den Haag. Uitgerekend vandaag, werd pal voor het stadhuis een van de laatste beelden aan de galerij toegevoegd; 'Veelhoofd', een opvallend en -mede gezien de Haagse besluitvorming- veelzeggend werk van Atelier Van Lieshout.”

Uw Villa roept graag en overtuigd “SCHANDE!” mee met Stroom en Arno van Roosmalen. Je kunt kritiek hebben op de inhoud en presentatie van de beelden, maar buiten kijf staat dat er een grote keur aan heel uiteenlopende kunstwerken wordt getoond in de openbare ruimte. En dat op een manier die we in een andere stad nog moeten aantreffen. De beelden zijn in hun afwisseling uitstekende beelden. Ze vallen net voldoende op om gezien te worden en ze zijn klein genoeg om niet in de weg te staan.

Toch heb ik wat kanttekeningen bij deze alarmbel van Stroom. Bij dit project zijn een aantal actieve en passieve deelnemers betrokken: kunstenaars die verantwoordelijk zijn voor de artistieke inhoud en uitvoering, Stroom als initiator en realisator van het project, het gemeentebestuur dat mede verantwoordelijk is voor plaatsing van de galerij en er aan meebetaalt, het publiek dat de beelden ziet en bij wie de beelden aan moeten komen, het grootwinkelbedrijf dat haar koopgoot opgeleukt ziet met kunstwerken.

Wat deze partijen met elkaar moeten delen is liefde en enthousiasme voor de kunst in het algemeen en voor dit project in het bijzonder. Liefde en enthousiasme scheppen draagvlak en verantwoordelijkheid. Blijkbaar zijn die onvoldoende aanwezig bij het gemeentebestuur, hoewel de Gemeente Den Haag juist opdrachtgever is van de beeldengalerij. Het is dan de vraag waar liefde en enthousiasme voor de galerij bij de gemeente gebleven zijn en hoeveel draagvlak dat opnieuw kan scheppen.

Ik pleit ervoor dat er politici en andere beleidsmakers zijn die een duidelijke passie voor de kunst hebben en die passie in beleid om willen zetten. Blijkbaar zijn die er onvoldoende in Den Haag (gestimuleerd door een Nederlandse traditie van non-interventie van politiek in de kunst) en dan is het aan Stroom om die passie in argumenten om te zetten en daarmee de beleidsmakers te overtuigen.

Dat is geen gemakkelijke klus (zeker waar de gemeente met twee monden lijkt te spreken) en je hebt er naast helderheid en daadkracht ook bondgenoten voor nodig. Sterker, die hadden wellicht vanaf het begin ingezet moeten worden. De natuurlijke bondgenoten van Stroom zijn uiteraard de kunstenaars die de werken gemaakt hebben, maar daarnaast ook andere kunstenaars en andere artistieke instituties in Den Haag.

Maar dan hebben we ook nog het publiek en het grootwinkelbedrijf als belangrijke spelers. Hebben zij ook liefde en enthousiasme voor de beeldengalerij? Het publiek is ongetwijfeld een lastige factor. Het komt ook niet in de Grote Marktstraat om naar beelden te kijken. Het komt er om er geld uit geven. Nog de vraag daargelaten of het sowieso geïnteresseerd is in hedendaagse kunst. Toch zou het goed zijn één en ander nu en dan te peilen bij het winkelpubliek en het publiek actief kennis te laten maken met de individuele beelden.

Wellicht ligt daarbij ook een rol weggelegd voor de winkelbedrijven. Het biedt hun de mogelijkheid te werken aan een imago dat meer is dan dat van een grootgrutterige geldwolf. Het schept bovendien verantwoordelijkheid en daarmee draagvlak. Al is het maar vanwege het prestige om een werk van een internationale coryfee voor de deur te hebben.

Het kan zijn dat daar allemaal aan gedacht en gewerkt is. Maar als lezer van het persbericht van Stroom is mij dat niet duidelijk. Wie onvoldoende draagvlak (passie, liefde, enthousiasme) bij álle betrokken partijen heeft, ziet zijn zaken gegarandeerd stranden.

BP

Update:
Stroom HCBK meldt inmiddels hier onder meer het volgende:
"De meerderheid van fracties gaf tijdens de raadsvergadering van 11 februari aan dat ze het 'Sokkelplan' graag terug ziet in de herinrichtingsplannen van de Grote Marktstraat. Wethouder Huffnagels is gevraagd om het Voorlopig Ontwerp te herzien."
We kunnen dus weer even ademhalen. Niettemin duidt dit voorval aan hoe wankel de positie van de kunst in de samenleving is.