Licht uit Irak in Amsterdam

Copyright Pala Salih (b.), Safaa Khazan (o.) en De Levante

In De Levante wordt momenteel werk van twee kunstenaars (Pala Salih en Safaa Khazal) tentoongesteld onder de titel “Het Licht uit Irak”. De opening was op 17 oktober en de tentoonstelling loopt nog tot 26 februari 2011 (!!). Onder aan het artikelen vindt U de details.

Etniciteit en afkomst zijn bij kunstenaars, als bij ieder ander, feiten des levens. En die feiten kunnen iedere dag van een leven bepalen. Tot die feiten behoren ook het denken en handelen. Bij een getalenteerde kunstenaar kan dat leiden tot interessante kunstwerken.

Voor het publiek kunnen etniciteit en afkomst een leidraad zijn bij het kijken. Zoals etniciteit en afkomst ook een rol spelen bij de kijker zelf.

Maar waar etniciteit en afkomst van kunstenaar en beschouwer centraal staan, kan dat ook leiden tot blikvernauwing. Het kan andere kwaliteiten van de kunstenaar en andere aspecten van het waarom van de kunstwerken veronachtzamen. In het slechtste geval blijft alleen over dat de kunstenaar van ver komt.

Nu kan ieder kunstwerk voor de kijker van ver komen, al is het gemaakt door een kunstenaar die in het huis vlak naast U is geboren. Een kunstwerk is een product van tussen de oren, zowel voor de kunstenaar als voor de kijker. En ‘ver’ is in het denken nu eenmaal geen geografisch gegeven.

Zo zijn zowel ontkennen als het blindelings benadrukken van etniciteit en afkomst in de kunst twee valkuilen bij het presenteren van kunstwerken.

Het samenstellen van tentoonstellingen van kunstenaars die afkomstig zijn uit het Midden Oosten – zoals De Levante onder meer doet - is daarom een heikele onderneming. Wat wil je als galerie precies laten zien aan het publiek? In het geval van deze tentoonstelling gaat het om ‘het Licht uit Irak’. Een titel die overduidelijk dubbelzinnig opgevat kan worden. Is het in dit geval van belang te weten dat de kunstenaars uit Irak afkomstig zijn? Of leidt dat tot de genoemde blikvernauwing? Bevordert een dergelijke titel de open blik?

We zullen het moeten zien. In mijn nieuwsgierigheid heb ik beide kunstenaars even ‘gegoogled’.

Op de website van Pala Salih staan hier een aantal schilderijen zonder titels of jaartallen. Opvallend is dat de bovenste twee rijen bestaan uit gekleurde schilderijen en dat de onderste twee rijen een wat grauwige indruk maken. Het is niet duidelijk of het gekleurde werk ouder is dan het grauwe of omgekeerd. Misschien is het tegelijkertijd ontstaan.

Het gekleurde werk lijkt expliciet te willen charmeren. De kleuren kun je je voorstellen als afkomstig uit een land met bergen, zon, bomen, woestijn, kortom, ze zijn prettig dromerig en exotisch. Vertaal dromerig met poëtisch en vertaal exotisch met kleurrijk en de charme lijkt snel verklaard. Vertaal de charme dan ook nog met mystiek en er zal een publiek voor het werk zijn dat snel verrukt ervan is.

Maar het is juist dat soort charme die kunst al snel verdacht kan maken. Wil het werk niet alleen maar charmeren? Is het wel echt en oprecht? Meent die kunstenaar dat nou of wil hij alleen maar zijn geld verdienen? En anderzijds, wat is er mis met charmeren?

Ik kan mij voorstellen dat de beeldtaal van een Iraakse kunstenaar erop gericht is een groot publiek in het beeld te trekken om een bedekte boodschap, of liever: een verborgen levensgevoel, te laten zien. Het is in Irak een traditie – zoals in meerdere (voormalige) dictaturen – zaken niet concreet te benoemen. Concreet zijn kan je immers het leven kosten. Het is voorstelbaar dat het charmeren – voor een beeldend kunstenaar een beproefde methode om zaken te bedekken – een tweede natuur is van een kunstenaar uit Irak, dat het deel is geworden van zijn vakmanschap.

Voor een Nederlandse kijker is echter alleen het exotische opvallend aan het werk van zo’n kunstenaar. En het is begrijpelijk dat een Iraakse kunstenaar zich bij het oppervlakkige Nederlandse kijken aanpast. Het is dan de charme die blijft en de inhoud die óf verborgen blijft óf verdwijnt.

Maar dan is daar dat grauwere werk van Pala Salih. Het lijkt of alle exotiek en dromerigheid eruit verbannen is. Alsof het opgelost is door een schril, bleek licht. De kunstenaar kon geen groter contrast maken. Het is of de grauwe schilderijen juist tonen wat de gekleurde schilderijen verborgen houden. Reden te meer om toch eens poolshoogte te nemen bij De Levante.

Safaa Khazal – de andere tentoonstellende kunstenaar - maakte een heel eenvoudig en helder filmpje over zijn ontwikkeling als kunstenaar. Hier beneden is het filmpje te zien. Het is ook hier op Youtube te zien of hier op zijn website. Zo verborgen als de beweegredenen en ontwikkelingen van het werk van Pala Salih zijn, zo duidelijk zijn ze bij Safaa Khazal. Khazal presenteert zijn ontwikkeling in het filmpje als een reeks persoonlijke besluiten. Uiteindelijk komt hij uit bij licht en beweging. Universele begrippen die voorbij gaan aan historie en persoonlijke expressie. Ondanks dat maakt Safaa Khazal in zijn filmpje duidelijk dat afkomst en etniciteit wel degelijk een rol spelen. Niet vanwege het exotische of zijn immigrantschap, maar vanwege de artistieke besluiten die hij genomen heeft in zijn werk.

Alles bij elkaar lijkt het erop dat De Levante – ondanks of misschien juist dankzij de risico’s - een interessante tentoonstelling heeft gemaakt. Een tentoonstelling van twee kunstenaars voor wie goedkoop exotisme geen oplossing is. Twee kunstenaars die inderdaad een verhaal over licht vertellen. Maar of dat licht nu specifiek uit Irak komt, is natuurlijk maar de vraag.

BP

Lees hier meer artikelen.
Lees hier meer over kunst.




De Levante en AIDA presenteren:
Het Licht uit Irak


Van 20 oktober 2010 – 26 februari 2011 is bij De Levante de expositie Het Licht uit Irak, met werk van Pala Salih en Safaa Khazal te zien. Zondag 17 oktober om 15.00 uur zal de expositie geopend worden door Bülent Evren. 


Pala Salih (1965, Iraaks Koerdistan) studeerde in 1986 af aan de Kunstacademie in Sulaimanya, Irak en in 2002 aan de Koninklijke Kunstacademie in Den Haag. Net als in zijn geboorteland is Salih in Nederland een zelfstandige en veelzijdige kunstenaar. Hij combineert schilderen met tekenen en keramiek. Salih woont en werkt in Den Haag. www.palasalih.org


Safaa Khazal (1964, Irak) voltooide in 1999 de studie voor Fijne Kunsten aan de Universiteit van Bagdad. De eerste jaren schilderde Khazal figuratief: landschappen, portretten, stillevens en verschillende onderwerpen. Na verloop van tijd zocht hij naar andere beeldtaal. Zijn werk werd abstracter, omdat hij vond dat realisme zijn gevoel beperkte. In 2009 voltooide Khazal een vervolgopleiding op de Hogeschool voor de Kunsten te Utrecht.  www.khazal.nl

De Levante levert een unieke bijdrage aan de culturele uitwisselingen tussen Nederland en de Oriëntaalse wereld op het gebied van kunst, educatie en ondernemerschap. Het is ontstaan vanuit de behoefte om een vollediger, realistischer beeld te geven van deze wereld en met een nieuwe bril te kijken naar deze culturen waar men veel van hoort, maar weinig van weet. De Levante is daarmee de enige instelling die een permanent podium wil bieden voor de hedendaagse kunst en cultuur van de Oriëntaalse wereld. De Levante is begonnen haar activiteiten te ontwikkelen vanuit een Platform die een brugfunctie vervult tussen Oost en West en wil doorgroeien naar een instituut met internationale allure die past in de traditie van Amsterdam als voortrekkersrol in de internationale culturele scene.

De Levante, Hobbemastraat 28, Amsterdam
(hoek Hobbemastraat/Hobbemakade)
www.delevante.org
openingstijden: wo-za 13:00-17:30