zondag, september 03, 2006

 

Werken met je handen en je hoofd.






Van boven naar beneden: drie werken van B.C. Epker van diens website: http://www.epker.nl/#archief/index2.html ; twee sculpturen en een aquarel van Peter Otto van de website van Museum Beelden aan Zee: http://www.beeldenaanzee.nl/ .


Toen ik naar de Haagse Koninklijke Academie ging in 1977 was schilderen voor een beeldend kunstenaar iets ouderwets en verbodens; toen ik van die school afkwam in 1982 was schilderen zo goed als verplicht. Die omslag kwam grotendeels door de lawaaiige doorbraak van de Neue Wilden (Georg Baselitz , Markus Lüpertz , Anselm Kiefer usw.) en de Jonge Italianen (Enzo Gucchi , Sandro Chia , Francesco Clemente etc.). De kreet ‘er wordt weer geschilderd’ hoorde ik toen voor het eerst. Die kreet komt sindsdien eens in de zoveel jaren weer terug, nadat de schilderkunst blijkbaar evenzovele malen wordt dood verklaard. En als de schilderkunst niet dood verklaard wordt, dan is zij wel ‘in crisis’. Het valt me ook altijd op dat deze verklaringen en beweringen nooit iets met de kunstenaars of hun werk zelf te maken hebben. Eerder hebben zij te maken met de markt en met wat het publiek wil zien (en kopen).
Met ‘er wordt weer geschilderd’ wordt in het algemeen een vorm van schilderen bedoeld die een zekere vitaliteit uitstraalt. Het gaat om een primaire manier van schilderen. Die andere primaire vormen van beeldende kunst, zoals tekenen en boetseren, reizen meestal in het kielzog van de schilderkunst mee. Niets blijkt zo direct als het fysieke contact met het materiaal. Het is nu eenmaal lekker om te schilderen, te klodderen, te borstelen, te tekenen, te krassen, te drukken, te knijpen, te spatten, te spetteren. Het trekken van alleen al een lijn blijft iets magisch houden. Daar kunnen geen vernuftige intellectuele concepten, geen miljoen computers, geen crises, geen oorlogen tegenop.
Tekenen, schilderen, boetseren, hakken, het zijn zeer lijfelijke bezigheden. Het samengaan van het lijfelijke en intellectuele maakt de beeldende kunst nu juist één van de meest herkenbare vormen van kunst.

Zoveel bewijst ook de tentoonstelling van B.C. Epker (1968) in het Haagse Gemeentemuseum. Het eerste wat opvalt is de regie binnen de tekeningen. Ruimte speelt er een belangrijke rol, zelfs in het ontkennen ervan. De plaatsing en grootte van de figuren binnen die ruimte is verder steeds van belang. En dan de uitwerking en detaillering: de tekeningen blijven tot op het laatste moment spannend.
De detaillering geeft aan sommige tekeningen een soort onverwacht raffinement. Gezichtsuitdrukkingen krijgen iets gespannens, genuanceerd uitgewerkte delen van een tekening krijgen iets onherroepelijks. En zo krijgen zowel de algehele regie als de uitwerking en de detaillering een maximum aan uitdrukkingskracht mee.

Boetseren als primaire bezigheid is aan de orde bij de beelden van Peter Otto (1955), momenteel te zien in Beelden aan Zee in Scheveningen . Binnen het schijnbaar primitieve en ruwe gekneed van Otto wordt een geraffineerd spel gespeeld met details die meer of minder opvallen. Zo zijn er veel keramische stillevens te zien, met soms grote, plomp geboetseerde volumes, waarnaast dan weer een elegant vaasje staat. En zo staat er boven op het beeld Kanonnenmars II - een veel meer dan levensgrote rechtopstaande vorm op een grote plompe voet - een klein kaarshoudertje. Met name in de geboetseerde stillevens gebruikt Otto nogal eens kleur. De kleur van glazuur - die toch al vaak kiespijnopwekkend is - werkt bij sommige stukken met nadruk akelig. De gehele tentoonstelling is overigens gewijd aan totems en votiefbeelden. De melancholie die eruit spreekt, lijkt hier en daar wat morbide. Maar dat maakt het allemaal niet minder indrukwekkend. Want die melancholie is wel met handen gemaakt.

Wat u of ik van beide tentoonstellingen vinden zegt niets over de eeuwigheidswaarde van het getoonde werk. Maar het getoonde werk zelf zegt wel iets over de eeuwigheidswaarde van het gebruik van het materiaal. Het zégt niet alleen iets over het leven, het staat er dichtbij.

BP

Labels: , ,

  • CONTACT
  • Facebook